Żywienie królików z nadmiarem osadu wapniowego w pęcherzu
Lek. wet. Marta Białasik Gabinet Weterynaryjny Synergia
Przyczyny gromadzenia się nadmiernej ilości osadu i królików
U większości znanych nam ssaków wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego jest regulowane tak, by uzyskać stabilny poziom we krwi, mieszczący się w granicach powszechnie znanych norm. Króliki w swojej krwi gromadzą go nawet do 50% więcej! Co ciekawe, wchłanianie wapnia u tych zwierząt nie wymaga aktywnego transportu (prekursora witaminy D3), następuje w sposób bezpośredni. Oczywiście, musimy pamiętać o tym, że zęby zajęczaków rosną przez całe życie, stąd też wzmożone zapotrzebowanie na wapń (choć ścieranie zębów umożliwia ponowne odzyskanie zgromadzonego w nich wapnia po połknięciu). Uwzględniając te wszystkie czynniki – ilość wydalanego z moczem wapnia jest u nich znacznie wyższa (do 60%, podczas gdy u innych zwierząt wynosi około 2%?!). pH króliczego moczu jest zasadowe, w takim środowisku wapń wytrąca się w postaci węglanu wapnia, powodującego charakterystyczny, gęsty lub „zachmurzony” mocz.
Sam schemat hormonalnego regulowania poziomu wapnia i fosforu w organizmie na pierwszy rzut oka wydaje się bardzo skomplikowany, stąd scharakteryzuje go w krótki i prosty sposób.
Narządem pełniącym najważniejszą rolę w regulacji gospodarki wapniowej u ssaków są przytarczyce i produkowane hormony: parathormon (PTH) i kalcytonina. Ten pierwszy ma za zadanie podwyższanie poziomu wapnia we krwi poprzez nasilanie wchłaniania z przewodu pokarmowego, syntezę prekursorów witaminy D3 oraz uwalnianie wapnia z kości do krwi. Kalcytonina natomiast działa w sposób przeciwstawny.
Warto zrozumieć jedną z podwalin króliczej wiedzy: uszaki nie maja problemów z hiperkalcemią (zbyt wysokim poziomem wapnia) lub hipokalcemią (zbyt niskim poziomem wapnia)! Zmiany w stężeniach PTH oraz kalcytoniny następują w ułamkach sekundy, zbyt gwałtownie, by relatywnie móc je wychwycić (udaje się to czasem przy maksymalnych stężeniach wapnia we krwi). Poziom PTH jest u królika bardzo łatwo zmierzalny i bardzo spektakularnie hamuje wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego – odgrywa kluczową, jeżeli nie najważniejszą rolę w regulacji tej gospodarki.
W moczu uszaka wytrącają się 3 typy kryształów:
a) jednowęglowy węglan wapnia;
b) bezwodny węglan wapnia;
c)fosforan amonowo-magnezowy;
1. Gęsty osad wymasowany z pęcherza
Kolor moczu jest różny, naukowcy często podają, że „od koloru soku grejfrutowego aż do kawy ze śmietanką”. Osad w pęcherzu moczowym gromadzi się jak błoto, miesza ze śluzem, białkami i złuszczonymi komórkami nabłonka, tworząc gęstą warstwę, tak dobrze widoczną w obrazie ultrasonograficznym. Wraz z upływem czasu kondensuje on, tworząc konsystencję gęstego ciasta, które już nie chce się mieszać z napływającymi nowymi strumieniami moczu. Zaczyna zalegać na dnie pęcherza moczowego. I tak zasadowe pH oraz zwiększone wydalania wapnia przy niezmienionej objętości produkowanego moczu skutkuje tak często spotykanymi powikłaniami, jak np. zapalenie pęcherza, rozszerzenie pęcherza czy też kamica układu moczowego.
Najczęściej wymieniane przyczyny problemów z osadem gromadzącym się w układzie moczowym to:
a) predyspozycje genetyczne;
b) odwodnienie;
c) schorzenia metaboliczne, np. niedoczynność tarczycy;
d) pasożyty, np. Encephalitozoon cuniculi;
e) infekcje bakteryjne;
f) niedobory żywieniowe;
g) błędy właściciela
Badania dowiodły, iż króliki, u których pojawiło się czasowe zatrzymanie produkcji moczy, chorowały na kamicę układu moczowego w ciągu kilku tygodni! Dlatego każdy czynnik powodujący zahamowanie diurezy (np. zapalenie stawów, encefalitozoonoza, urazy lub deformacje kręgosłupa, ograniczony ruch, otyłość) predysponują do takich schorzeń!
Posiadacze uszaków niepełnosprawnych, otyłych lub takich, które większość doby spędzają zamknięte w klatce – miejcie się na baczności, bo wymagana jest od Was wzmożona czujność!
Na część wymienionych przyczyn nie mamy oczywiście wpływu, natomiast wbrew pozorom, to właśnie Wasze błędy najczęściej sprzyjają chorobie uszaka! Za najważniejsze uznaje się:
a) nagminnie zbyt mała ilość wypijanej wody (zły smak wody, rzadko zmieniana woda, nieprawidłowo dobrane poidełko)
b) otyłość (dieta bogata w wapń i białko)
c) brak możliwości ruchowych (królik w zbyt małej klatce, zbyt rzadko wypuszczany, etc.)
Jak rozpoznać, że Twój królik ma problem z układem moczowym?
Bardzo często choroby te przebiegają przez długi czas bez wyraźnych objawów klinicznych. Do najczęściej spotykanych zaliczamy:
a) mocz przejrzysty aż do konsystencji mleczka, ciemniejszy niż normalnie;
b) oddawanie moczu w dziwnych miejscach, w dziwnych okolicznościach;
c) zbyt długie oddawanie moczu;
d) częste oddawanie moczu;
e) nietrzymanie moczu;
f) odparzenia na skokach, ogonie, okolicy narządów płciowych zewnętrznych;
g) napinanie się, gwałtowne machanie ogonem, parcia, wydawanie dźwięków przy oddawaniu moczu;
h) błędnie mylone z zatorem/kolką: brak apetytu, spadek masy ciała, mniejsze ilości kału lub małe bobki, atonia przewodu pokarmowego, letarg, osłabienie, wypinanie pupki, zgrzytanie zębami oraz inne objawy bólowe.
Co robić?
UDAJ SIĘ DO KRÓLICZEGO LEKARZA WETERYNARII – takich objawów nie wolno ignorować, gdyż mogą skończyć się tragicznie!
Dopiero po dokładnym zbadaniu uszaka, wykonaniu badań dodatkowych (badanie USG, badanie moczu – bardzo często nie odbierające od normy, badanie krwi, czasem RTG czy endoskopia) uzupełnionych Twoimi obserwacjami – może zostać postawiona prawidłowa diagnoza.
Pamiętaj! Układ moczowy to nie tylko pęcherz moczowy, ale również nerki moczowody czy cewka moczowa – wszystkie te elementy powinny zostać przez lekarza sprawdzone! Pamiętaj o czynnikach predysponujących i jeżeli jesteś świadom obecności jednego z nich – poinformuj lekarza Twojego uszaka.
A poza tym:
a) zwiększyć ilość pobieranej wody – to zwiększa ilość produkowanego moczu, a poprzez to rozrzedza mocz i ułatwia usunięcie zalegającego „błotka”. Codziennie, 1-2 x dziennie, zmieniaj wodę na świeżą. Można w tym celu podawać zaparzone zioła o właściwościach moczopędnych (wymienione poniżej), wodę źródlaną, ale nie mineralną (z obecnie dostępnych Żywiec zdrój, Mama i ja mają najniższą zawartość wapnia). Możesz spróbować również przygotowania „wody smakowej”, zachęcającej uszaka do picia jej w większej ilości, poprzez wymieszanie jej z sokiem (najlepiej warzywnym). Jeżeli króliczek zaakceptuje Twój mały podstęp, stopniowo zmniejszaj ilość dodawanego soku do wody, aż do najmniejszego korzystnego dla obu stron stężenia
b) zapewnij swojemu uszakowi ruch! 4 h dziennie uważa się za absolutne minimum, jakiego potrzebuje królik dla swojego zdrowia. Zamień klatkę na zagrodę/kojec, zwiększ przestrzeń życiową swojego królika. Może właśnie Twój uszak zostanie bezklatkowy? Pamiętaj, że ćwiczenia (podobnie jak u ludzi) harmonizują i tonizują napięcie mięśniowe, zapewniając również nie tylko większą ilość produkowanego moczu, ale i lepszą kurczliwość mięśniówki pęcherza moczowego. W sezonie letnim, zabieraj uszaka na dwór, niech szaleje! Pod Twoją kontrolą, pozwól mu wskakiwać i zeskakiwać po schodach (niech w pęcherzu wszystko ma możliwość się mieszać, dzięki tamu łatwiej będzie można usunąć zalegający osad).
c) zmień jego dietę! Przede wszystkim, zredukuj/zrezygnuj z podawania granulatu. To kaloryczna i wysokowapniowa przekąska, która u dorosłego królika nie jest do niczego potrzebna (uwzględniam tutaj zdrowe osobniki).
Przeanalizuj skład swojego siana – jeżeli go nie masz, poproś producenta o jego udostępnienie. Widzisz dużą ilość lucerny? ZMIEŃ SIANO! Lucerna jest wysokobiałkową, wysokokaloryczną rośliną, zawierającą duże ilości białka o wysokiej biodostępności (wchłanialności). Poszukaj zamiast niego siana tymotkowego. Ogranicz wysokowapniowe suszone zioła – masz wiele innych do wyboru! Na rozsądnych zasadach wprowadź do diety świeżą zieleninę – w takich produktach wapń związany jest w formie oksalatu i mniej biodostępny dla organizmu królika niż w jej wysuszonej wersji. Zapewnij swojemu uszakowi zbilansowaną i urozmaiconą dietę, która da zdrowie jego układowi moczowemu
Dieta wspomagająca prawidłową gospodarkę wapniową – Magda Nowaczyk – behawiorysta, zoopsycholog, dietetyk królików i gryzoni, zielarz, fitoterapeuta
Nie popadaj w skrajności- wymienione zioła wspomagające leczenie kamicy nie są jedynym pokarmem, jaki można podawać, prawie wszystkie działają moczopędnie, więc MUSISZ uzupełniać witaminy i minerały innymi rodzajami ziół, tylko zrównoważ ilości. „OGRANICZ” nie znaczy „WYKLUCZ”
Zalecane zioła i warzywa moczopędne o niskiej zawartości wapnia- w okresie od wiosny do jesieni – podawać najlepiej świeże:
liście brzozy- obowiązkowa pozycja jadłospisu, działają przeciwzapalnie, moczopędnie i bakteriobójczo
kwiaty, liście i łodygi chabra bławatka- zapobiegają tworzeniu się złogów w drogach moczowych, działają moczopędnie
tymotka łąkowa- również jako siano- trawa, która obniża zawartość wapnia
owoce żurawiny- zawierają dużą ilość witaminy C, dzięki czemu zakwaszają mocz i działają przeciwbakteryjnie
skrzyp polny- pomaga wydalać piasek nerkowy i zapobiega krystalizacji moczu, nie można go jednak podawać w dużych ilościach i zbyt często
ziele pokrzywy- również działa moczopędnie i pomaga wydalić osad, należy podawać małe ilości
korzeń mniszka lekarskiego i świeże liście- zmusza nerki do pracy przyspieszając wydalanie toksyn z organizmu. Liście mniszka zawierają sporo wapnia, więc należy podawać je ostrożnie, najlepiej świeże. Są na tyle cenne i skuteczne w walce z kamicą, że szkoda zupełnie z nich rezygnować
rumianek- działa przeciwzapalnie, łagodnie moczopędnie i rozkurczowo
fiołek trójbarwny- działa moczopędnie i zwiększa przyswajanie witaminy C
stokrotka polna- również moczopędna, dodatkowo dobra na poprawę przemiany materii
ziele rdestu ptasiego- zapobiega krystalizacji związków mineralnych, działa moczopędnie i oczyszczająco, usuwa z organizmu mocznik i nadmiar sodu
szyszki i liście chmielu- pomagają wydalić osad i piasek z pęcherza
Znamię kukurydzy- działa silnie moczopędnie, więc należy podawać je w małych ilościach, ale świetnie radzi sobie z nadmiarem osadu
Gwiazdnica pospolita- wspomaga leczenie stanów zapalnych pęcherza i nerek
Liście jabłoni- działają moczopędnie, zawierają mało wapnia
Liście leszczyny- działają moczopędnie i przeciwzapalnie
Liście lipy- ich działanie rozkurczowe może pomóc wydalić zalegający piasek
Inne produkty, które można podawać (oczywiście wszystko w rozsądnych ilościach), to korzeń pietruszki, nać pietruszki, seler naciowy, arbuz, cukinia, dynia, papryka, babka lancetowata i szerokolistna, liście malin, topinambur, cykoria zielona.
Zioła, warzywa i owoce, które należy ograniczyć
brokuły
liście buraka
siemię lniane
jarmuż
kalarepa
rukola
rzeżucha
seler listkowy
suszona bazylia
mięta
nagietek
koniczyna
lucerna
nasiona słonecznika
korzeń cykorii
krwawnik suszony (kwiaty)
UWAGA: artykuł i sposób żywienia, który właśnie przeczytałeś, dotyczy królików, które mają problem z nadmiarem osadu lub kamicę stwierdzoną przez lekarza weterynarii. Zdrowe uszaki świetnie radzą sobie z wydalaniem nadmiaru wapnia, więc nie ma potrzeby stosować wymienionej wyżej diety. W razie jakichkolwiek wątpliwości skontaktuj się z lekarzem prowadzącym leczenie Twojego królika.
Jeśli chcesz zadać dodatkowe pytania, lub uzyskać więcej informacji na temat prawidłowej opieki nad królikami i gryzoniami, dołącz do naszej grupy edukacyjnej na fb https://www.facebook.com/groups/okienkoedukacyjnie/
Nie zgadzamy się na kopiowanie całości lub fragmentów artykułu i umieszczanie ich na obcych stronach bez naszej pisemnej zgody. Kopiowanie i przetwarzanie powyższych treści i zdjęć w całości lub części może skutkować wystąpieniem o odszkodowanie zgodnie z Ustawą o Prawie Autorskim i Prawach Pokrewnych z dnia 04 lutego 1994 r. (Dz.U.Nr.24, Poz.83, Dz.U.Nr.44. Poz. 170 z późniejszymi zmianami). Jedyną dopuszczoną formą rozpowszechnienia jest udostępnienie linku do niniejszego artykułu. Jeśli chcesz polecić tą dietę swoim pacjentom- podaj na wydruku link do artykułu.
